Ook Vitens slaat alarm: leveringsplicht water in gevaar 

Als er nu niets gebeurt, kunnen sommige drinkwaterbedrijven al voor 2030 niet aan hun leveringsplicht voldoen. Daarna wordt het voor elk drinkwaterbedrijf moeilijk om nog genoeg en goed drinkwater te maken. Met die boodschap trok de drinkwatersector in september aan de alarmbel. Vitens is een van de bedrijven waar de nood het hoogst is. Wat is er nu nodig om dat op te lossen? Strategisch omgevingsmanager Peter Salverda zet de feiten op een rij. 

Het probleem in kaart: een tekort aan productiecapaciteit

“De komende jaren kan Vitens niet genoeg drinkwater leveren om aan de vraag te voldoen”, zegt Peter Salverda, strategisch manager van Vitens. “We moeten nu al nee zeggen tegen bedrijven in enkele regio’s. En als er nu geen gezamenlijke actie wordt ondernomen, dan kunnen we uiteindelijk ook niet voldoen aan onze leveringsplicht voor geplande grootschalige woningbouwopgaven.”

Had Vitens dit niet moeten zien aankomen?

Salverda: “We maken al tientallen jaren voorspellingen over de toekomstige watervraag. Maar in de afgelopen jaren is de vraag veel sterker gegroeid dan we hadden verwacht. Dat komt door een grotere economische groei, waardoor er meer bedrijven zijn. Maar ook het particuliere  watergebruik neemt toe, bijvoorbeeld voor zwembaden. En we zien ook dat we sneller dan verwacht te maken hebben met warmere en drogere zomers, waardoor het waterverbruik verder is toegenomen.”

En er was niet genoeg reservecapaciteit om dat op te vangen?

Salverda: “De vraag naar water is in ons gebied met tien procent gestegen in de afgelopen vijf jaar en onze reservestelling was ook tien procent. Er is wel meer water beschikbaar bij onze winningen, maar we hebben geen ruimte in onze vergunningen om dat op te pompen. De trajecten om nieuwe vergunningen te krijgen lopen qua snelheid niet gelijk met de toenemende vraag en het afnemende aanbod. De trajecten kunnen meer dan 10 jaar duren,  afhankelijk van de complexiteit, terwijl we NU meer nodig hebben voor een goede bedrijfsvoering. Daarnaast zien we ook dat we bijna aan de grenzen zitten van het watersysteem. Zeker in tijden van droogte is er niet genoeg zoet water voor de natuur, voor de landbouw en voor ons als drinkwaterbedrijf. Dit kunnen we niet zelf oplossen. Daarom pleiten we samen met de waterschappen voor een watertransitie gericht op water vasthouden om de waterbeschikbaarheid te vergroten”

Waar zijn de belangrijkste knelpunten? 

Salverda: “Met name in Twente en vooral in de stedelijke gebieden rond Utrecht en Amersfoort komen we de komende jaren als eerste in de knel. Daar moeten de komende jaren heel veel woningen bijgebouwd worden. Met de huidige vergunningen kunnen we niet aan die toekomstige vraag voldoen.  We moeten dus zoeken naar manieren om sneller meer water te kunnen winnen – zowel uit bestaande als uit nieuwe bronnen.  En consumenten en bedrijven stimuleren bewust en zuinig met water om te gaan.”

Wat is er nodig om dit op te lossen?

“Voor de lange termijn moeten we kijken naar een nieuw watersysteem, waarin we niet meer proberen het overtollige water zo snel mogelijk af te voeren. In plaats daarvan moeten we het gaan vasthouden. De rijksoverheid kan daarbij helpen door duidelijke kaders te stellen en provincies en waterschappen kunnen daar vervolgens mee aan de slag. Daarnaast moeten we als maatschappij het verbruik van drinkwater structureel omlaag te brengen. Dat geldt voor consumenten en bedrijven. Voordat we dat voor elkaar hebben, zijn we tien tot vijftien jaar verder. Daarom hebben we ook oplossingen nodig voor de korte termijn.”

Wat is er nodig tussen nu en 2030?

Ten eerste moeten we onze bestaande winningen uitbreiden en waar het kan al nieuwe winningen in gebruik nemen. Dat gaat nu al lastig. Nederland is een druk land, dus er spelen altijd vele belangen mee en dat zorgt ervoor dat procedures lang duren. Die tijd hebben we nu niet meer. Daarom doen we een beroep op provincies en gemeenten om aan hun zorgplicht te voldoen, zoals die in de Drinkwaterwet is omschreven, zodat wij aan onze leverplicht kunnen voldoen. De drinkwatervoorziening is namelijk een gedeelde verantwoordelijkheid. We moeten gezamenlijk optrekken om de procedures te versnellen en op korte termijn meer drinkwater kunnen produceren.”

Wat kunnen provincies en gemeenten nog meer doen?

We vragen ook of ze samen met ons willen optrekken om de vraag naar water te beteugelen. Dat kan met campagnes, maar bijvoorbeeld ook door regenwater in te gaan zetten in nieuwbouwwoningen, bijvoorbeeld om het toilet mee door te spoelen. Dat kan door die maatregelen op te nemen in het bouwbesluit, zodat het wordt meegenomen in nieuwbouw. Maar je zou bijvoorbeeld ook net als in Vlaanderen verplicht kunnen stellen dat iedereen zorgt voor een regenton in de tuin. Wij als drinkwaterbedrijf werken nu al samen met tuincentra om consumenten te helpen hun tuin geschikter te maken voor de droogte te maken, zodat er minder water nodig is om te sproeien.”

Wat doet Vitens zelf?

“Natuurlijk doen we er zelf alles aan om zo snel mogelijk bestaande winningen uit te breiden en te zorgen dat we nieuwe winningen kunnen openen. 
Daarbij plaatsen we het watersysteem nog meer centraal en zijn waterbesparing en duurzame inrichting van de waterwinningen speerpunten. We zoeken naar de 'strategische harten’. De belangrijkste nieuwe winningen zijn de grote diepliggende waterpakketten onder de IJsselvallei, onder de Randmeren en Rivierenland. Door deze grote gebieden duurzaam in te passen kunnen ze straks de hooggelegen zandgronden ontlasten. Hierbij worden meerdere bronnen (oppervlaktewater, oevergrondwater, ondiep- en diep grondwater) onderzocht en gebruikt. Met dit ‘strategisch hart’ willen we proberen sneller en meer flexibel winningen, zuiveringen, productielocaties en aansluitingen op de transportinfrastructuur te kunnen ontwikkelen en in te kunnen spelen op veranderingen. Daarnaast nemen we initiatief om bedrijven en consumenten te helpen zuiniger om te gaan met water.”