- Minder dan een dag geleden bijgewerkt.
Living Lab Strategisch Hart
Wat, waarom en hoe?
‘Binnen het project Living Lab Strategisch Hart (LLSH) werken we aan het drinkwaterconcept van de toekomst.’ Een zin die je vast weleens hebt gehoord. Maar wat houdt dat nou écht in? Aan het woord: Eric van der Kooij en Tom Melis, projectleiders van LLSH. Over bijzondere samenwerkingen en stevige uitdagingen. Maar vooral het grotere doel dat ons allemaal verbindt: drinkwater voor later.‘In 2030 geen water meer uit de kraan’ of ‘Zorgen over drinkwater’. Bezoek een willekeurige nieuwssite en je leest er verontrustende headlines. Terecht? Vraag je het Eric en Tom, dan is het antwoord ‘zeker’. Is er alleen maar slecht nieuws? Zeker niet! In het project Living Lab Strategisch Hart werken de slimste koppen uit de markt samen met bevlogen collega’s van Vitens aan het drinkwaterconcept van de toekomst.
Terug naar de kern
Om te begrijpen wat we binnen LLSH doen (en waarom) moeten we volgens Eric eerst een stap terug, naar het probleem. Eric: ‘En dat is, even simpel gezegd, dat het systeem vastloopt. We gebruiken met z’n allen explosief meer water: inmiddels zo’n 119,5 liter per persoon per dag in Vitens-gebied (peildatum 2024). En dat terwijl onze zomers sinds 2018 droger zijn dan ooit. Iedereen vult zwembadjes, sproeit de tuin... we konden (en kunnen) het gewoon niet meer bijbenen. Ineens ervaren we hoe ontzéttend veel er kan veranderen in 5 jaar. De tijd die er nodig is voor nieuwe productielocaties - pak ‘m beet 25 jaar - is er niet.’Een rare spagaat
Maar er is meer aan de hand. Volgens Eric worden ook vergunningen steeds lastiger. ‘BV Nederland raakt vol’, legt hij uit. ‘De grond voor drinkwater kun je óók inzetten voor woningen of landbouw. Want ja, natuurlijk roepen wij dat drinkwater het belangrijkst is. Maar als je van landbouw bent, zie je dat natuurlijk anders. In Nederland hebben we dus te weinig ruimte en allerlei belangen die botsen. Dus we zitten in een rare spagaat. Blijven we doen hoe we altijd al deden, traditioneel met diepe grondwaterwinning? Dan houden we het hoofd niet boven water. Of eigenlijk juist wél in dit geval’, grapt hij nuchter. ‘We moeten écht anders gaan kijken... en snel ook. Dat is waartoe het project LLSH op aarde is, zeg ik altijd.’Dit is Living Lab Strategisch Hart
Living Lab Strategisch Hart werkt aan het drinkwaterconcept van de toekomst. Het team is nú op expeditie naar een duurzamere manier van drinkwater maken, voor genoeg drinkwater straks. In hun ontdekkingsreis onderzoekt LLSH nieuwe bronnen, combineren ze nieuwe én vertrouwde technieken en werken ze anders samen: met elkaar én met anderen. Met het nieuwe drinkwaterconcept wil LLSH van een gezamenlijk (drinkwater)probleem een kans maken, voor mens en natuur.
Zo ontstond Living Lab Strategisch Hart
Eric: ‘We moesten die opgave dus naar voren trekken, maar hoe? We wilden de oplossing niet zelf bedenken, maar samen met de beste mensen uit de markt. Dus stelden we ons kwetsbaar op en vroegen: Mensen, we hebben een maatschappelijk probleem. Wie helpt mee?’ De keuze viel op Living Lab en Verder (LLEV): een samenwerking (ook wel ‘consortium’ genoemd) van 7 partijen uit de markt. Dat klikte direct, ook voor Eric persoonlijk: ‘Ik dacht: met Tom durf ik wel in die snelkookpan te stappen. Nu werken we dagelijks met een team van Vitens-collega’s én de slimste koppen uit de markt samen aan het drinkwaterconcept van de toekomst.’Ja, 5 jaar is kort.
Maar onder druk wordt alles vloeibaar.
Zo kunnen we écht versnellen, met de vrijheid om het op een totaal andere manier te doen. En aantonen dat het werkt.
– Tom Melis, projectleider consortium -
Het doel van Living Lab Strategisch Hart: blauwdruk
‘Een snelkookpan is het zeker’, lacht Tom. ‘Natuurlijk is 5 jaar extreem ambitieus. Maar onder druk wordt alles vloeibaar.’ Met LLSH sorteert het team voor op de toekomstige strategische harten die Vitens voor ogen heeft: grotere (clusters van) winningen en grotere productielocaties. Een strategisch hart is een gebied waar in potentie veel water is te winnen, met een relatief kleine impact op natuur en mogelijkheden tot maatschappelijke meerwaarde. Tom: ‘In die 5 jaar zoeken we binnen LLSH uit wat er nodig is als je andere bronnen dan grondwater gebruikt. En wat je daarbij zoal tegenkomt in samenwerkingen en gebiedsprocessen. Alles wat we doen en ontdekken, leggen we vast in een blauwdruk. Die blauwdruk kan straks worden ingezet bij de ontwikkeling van zo’n strategisch hart.’Hier moet ik bij zijn
‘Ik weet nog dat ik bij die allereerste presentatie dacht: dit is súpergaaf, hier moet ik bij zijn. LLEV en Vitens, we hebben hetzelfde doel. Dat geeft zoveel energie. De urgentie die Eric schetst (het moet écht anders), daar zit ontzettend veel passie achter. Maar dat vraagt wel iets van ons allemaal. Als je naar andere bronnen kijkt, móet je buiten de kaders durven denken. Daarom halen we mensen aan boord die veranderingen willen aanjagen. Met elkaar, samen met alle kennis en jarenlange ervaring die er is, kunnen we echt een beweging in gang zetten.’ - Tom Melis
IJssel als (eeuwige?) bron
De allereerste ‘alternatieve’ bron waar binnen LLSH naar wordt gekeken, is de IJssel. Kan onze geliefde rivier een toekomstige hoofdbron voor drinkwater zijn? Om dat te ontdekken, realiseren we een proef- en ontwikkellocatie in de IJsselvallei. Een spannende exercitie, omdat het totáál buiten de gebaande paden gaat. Er zijn andere zuiveringstechnieken nodig. Andere partners ook. Bovendien moet de locatie een positieve uitwerking op de omgeving hebben. Eric: ‘Alleen dán werkt het. Co-creatie met andere partners wordt dus steeds belangrijker, omdat je dan samen een groter doel hebt.’ Tom vult aan: ‘Dus kijken we nu naar bestaande initiatieven langs de IJssel.. Bijvoorbeeld de natuurlijke plassen in de vallei, dat zouden zomaar toekomstige bekken kunnen zijn. Of aansluiten bij initiatieven voor zonne- of windenergie. Kijk je door zo’n bril naar de IJsselvallei, dan zijn er echt kansen.’ ‘En wat ook leuk is, is dat je weer hele andere verhoudingen krijgt’, zegt Eric. Ineens is de provincie niet het ‘bevoegd gezag’, maar zijn er meerdere bevoegde gezagen.’‘Traditionele kaders zijn er niet. We kunnen vrijuit testen. Vanuit vakmanschap, expertise en ja... ook een beetje liefhebberij’
De batterij weer opladen
Een van de dingen die LLSH onderzoekt is wateraccu’s: het opslaan van water in de bodem. Eric: ‘Sinds de watersnoodramp is Nederland zo ingericht dat elke druppel die binnenkomt, binnen 24 uur de oceaan instroomt. Maar onze bodemwaterstand blijft zakken. Hoe mooi zou het zijn om dat water vast te houden? Het drinkwaterconcept van de toekomst wil het teveel aan water opslaan in de bodem en zo wateraccu’s vullen. Zo brengen we niet alleen onze bodem weer op peil, maar ontstaat er een eeuwigdurend systeem dat zichzelf in stand houdt.’
Een van de dingen die LLSH onderzoekt is wateraccu’s: het opslaan van water in de bodem. Eric: ‘Sinds de watersnoodramp is Nederland zo ingericht dat elke druppel die binnenkomt, binnen 24 uur de oceaan instroomt. Maar onze bodemwaterstand blijft zakken. Hoe mooi zou het zijn om dat water vast te houden? Het drinkwaterconcept van de toekomst wil het teveel aan water opslaan in de bodem en zo wateraccu’s vullen. Zo brengen we niet alleen onze bodem weer op peil, maar ontstaat er een eeuwigdurend systeem dat zichzelf in stand houdt.’
