Wat zijn de risico’s van medicijnresten in drinkwaterbronnen?

Elk jaar belandt minstens 140.000 kilo aan medicijnresten via de rioolafvalwaterzuiveringen in het oppervlaktewater. Negentig procent hiervan komt vanuit huishoudens. Deze stoffen kunnen schadelijk zijn voor de natuur en komen de kwaliteit van het drinkwater niet ten goede. Wat doet Vitens aan dit probleem en wat kun je zelf doen?

Medicijnresten komen via het toilet of de afvoer van de douche het milieu in. Bijvoorbeeld door urine en ontlasting, maar ook doordat mensen ze door de wc spoelen. Denk aan pijnstillers, antibiotica, maar ook medicijnresten van bijvoorbeeld een MRI-scan. “Rioolafvalwaterzuiveringen kunnen deze stoffen er niet allemaal uithalen, waardoor ze in het oppervlaktewater terechtkomen”, legt Merijn Schriks uit, senior adviseur drinkwaterkwaliteit bij Vitens.

Grondwater Vitens goed beschermd

In het gebied van Vitens vormen medicijnresten voor drinkwater nu nog geen groot knelpunt. Schriks: “Dit komt doordat wij water oppompen uit de grond, en dit water is vaak goed beschermd door kleilagen. Toch vinden we op bijna de helft van de productielocaties van Vitens minimale sporen van medicijnresten. Uiteraard wordt water waar we drinkwater van maken eerst gezuiverd. Als er dan nog medicijnresten in het drinkwater zitten, dan zijn de concentraties zo laag dat ze geen enkele invloed hebben op het lichaam. Het kraanwater is dus veilig.

Kraanwater in Nederland is veilig

Dat geldt voor al het kraanwater dat in Nederland uit de kraan komt. “Voor drinkwaterbedrijven die oppervlaktewater als bron gebruiken voor de productie van drinkwater zijn medicijnresten nu al wel een urgent probleem. Zo zien we in grote rivieren, zoals de Rijn, een toename van stoffen als röntgencontrastmiddelen. Ook deze komen via de ontlasting (van patiënten) in het water terecht.”

Onterechte zorgen voorkomen

Ondanks dat medicijnresten in Vitens-gebied nog geen groot knelpunt zijn, besteedt Vitens er wel aandacht aan. Bijvoorbeeld in de campagne ‘Bescherm je drinkwater’. “Ten eerste willen we voorkomen dat mensen zich onterecht zorgen maken”, zegt Schriks. “Daarnaast willen we mensen bewust maken van hun rol in de waterketen. Want als je medicijnresten door de gootsteen of het toilet spoelt, kan dat in het water terechtkomen, waar drinkwaterbedrijven zoals wij kraanwater van moeten maken.”

Impact op de natuur

Ook vanuit ecologisch oogpunt is het ongewenst dat medicijnresten in het oppervlaktewater en grondwater terechtkomen. Wat die stoffen precies doen is nog niet helemaal bekend “Wel weten we dat er door bepaalde medicijnen gedragsverandering kan optreden bij vissen”, zegt Schriks. “Of dat er weefselschade aan nieren en kieuwen van vissen kan ontstaan. Bepaalde stoffen kunnen zelfs zorgen voor feminisatie (geslachtsverandering) bij vissen.”

"Medicijnresten vallen onder klein chemisch afval"

Wat kun je zelf doen?

Wees je bewust van je eigen rol in de waterketen. Medicijnresten vallen onder klein chemisch afval. Lever je medicijnen in bij de apotheek of milieustraat, zodat ze niet in het oppervlaktewater terechtkomen. Zo kunnen kinderen en kleinkinderen opgroeien in een wereld waarin schoon en goedkoop drinkwater vanzelfsprekend is.

Medicijnresten: feiten en cijfers

• 89% van de mensen heeft medicijnen in huis.
• De helft van de mensen levert overgebleven medicijnen niet in bij de apotheek.
• 90% van de medicijnresten komt via huishoudens het milieu in.
• Slechts 10% van de mensen weet dat medicijnresten in drinkwaterbronnen kan terechtkomen.
• Elk jaar belandt minstens 140.000 kilo aan medicijnresten in het oppervlaktewater.
• Dit is ruim acht keer zoveel als de hoeveelheid bestrijdingsmiddelen die in het water terechtkomen (17.000 kilo).
• Er zijn ongeveer 200 soorten geneesmiddelen aangetoond in Nederlands oppervlaktewater, waaronder antibiotica, pijnstillers en cholesterolverlagers.
• Wat je ongemerkt binnenkrijgt via drinkwater, is ongeveer 1000 keer minder dan wat patiënten bewust innemen bij het slikken van medicijnen.

Vitens kan het niet alleen

Vitens organiseert de campagnes samen met onder andere provincies, gemeenten, waterschappen, apothekers, zorginstellingen en ziekenhuizen. “We kunnen het niet alleen”, zegt Schriks. “Een ziekenhuis kan patiënten bijvoorbeeld wijzen op het terugbrengen van medicijnen die ze over hebben. En kunnen ze opties overwegen om hun eigen afvalwater te zuiveren, zodat rioolwaterzuiveringen minder belast worden. Op hun beurt kunnen rioolwaterzuiveringen ook een extra zuiveringsstap introduceren.”

Als we niets doen, gaat de drinkwaterkwaliteit achteruit

“Als we geen actie ondernemen, gaat de drinkwaterkwaliteit in de toekomst achteruit”, zegt Schriks. “Dat gaat geleidelijk, de generaties na ons krijgen daar mogelijk last van. Het grondwater kan verder vervuild raken, tot een niveau waarop drinkwaterbedrijven als Vitens niet meer kunnen garanderen dat ze goedkoop drinkwater leveren van absolute topkwaliteit.”