Boer, waterschap en Vitens bevloeien droog grasland met rivierwater

Lokaal water oppompen is lastig in de Achterhoek, waar het grondwater laag staat na een paar lange, hete en droge zomers en een periode van weinig neerslag. Vitens, waterschap Rijn & IJssel en de agrariërs Gerrit en Marije Nijhuis sloegen daarom de handen ineen. Door met rivierwater een stuk weiland te bevloeien, gaan zij samen de strijd aan tegen de verdroging.

In grote delen van de Achterhoek is de grondwaterstand nog niet helemaal hersteld van de droge zomers van afgelopen jaren. De huidige regenschaarste helpt ook niet. Ook door ontwatering en de drinkwaterwinning neemt de verdroging van de bodem toe. Vitens onderzoekt daarom op verschillende manieren hoe het de verdroging in de Achterhoek door drinkwaterwinning kan mitigeren. Zoals bij het waterpompstation in Eibergen.

Pilot bevloeiing van de bodem met rivierwater

''Door de hoeveelheid water die we er winnen, ontstaat een verlaging van de lokale grondwaterstand. Dat kan schade veroorzaken aan gewassen'', vertelt Onur Köse, omgevingsmanager bij Vitens. ''Eind vorig jaar begonnen we daarom een pilot waarbij we oppervlaktewater uit de rivier de Berkel via bevloeiing in de bodem te infiltreren.''

Dit gebeurt op het boerenbedrijf van Gerrit en Marije Nijhuis, dat vlak bij de winlocatie Olden Eibergen ligt. De veehouders gaven Vitens en het waterschap toestemming om een stuk grasland te bevloeien, gedurende de maanden dat het perceel niet in gebruik is. Vader en dochter wilden graag aan de proef meedoen, vertelt jong veefokker Gerrit: ''De hele Achterhoek is droog, maar dit weiland toch vooral. Door de droogte, maar jaarlijks wordt ook veel water aan de bodem onttrokken. Dat helpt niet mee.''

In- en uitstroom zelf te bedienen door de boer

Vanuit de rivier De Berkel wordt nu water opgepompt en naar een sloot geleid. Van daaruit loopt het water via een pvc-pijp naar het naastgelegen weiland. Het waterniveau in de sloot wordt kunstmatig hoog gehouden, zodat het slootwater makkelijk naar het perceel van de familie Nijhuis stroomt.

Om te voorkomen dat het perceel langdurig onder water staat en zo de grasmat beschadigd raakt, is een schuif op de buis geplaatst. Daarmee kan Gerrit zelf als een soort sluiswachter de in- en uitlaat van het water bedienen. Nijhuis: ''De buis staat constant iets open, zodat er altijd een laagje water in het perceel staat. Wordt het teveel dan doe ik de schuif iets verder dicht, zodat het water de grond in kan zakken.''

Grondwater aangevuld en toplaag vochtig

Onur hoopt dat het experiment een win-winsituatie zal opleveren waarvan alle partijen straks profijt hebben. ''Op de eerste plaats willen we het grondwater aanvullen dat door onze winning onttrokken wordt. Daarnaast hopen we dat de toplaag van de bodem vochtig blijft, waar het grasland voordeel van heeft. Ook onderzoeken we of de bodem meer voedingsstoffen voor het gras vasthoudt.''

Vruchtbaardere grond door voedingsstoffen?

Die voedingsstoffen – minerale stikstoffen - zitten in het rivierwater waarmee Gerrit en Marije hun land bevloeien. Of die stoffen land ook daadwerkelijk vruchtbaarder maken, valt nu nog niet vast te stellen. ''We hebben dit jaar nog maar één meting gedaan. Voordat de infiltratie startte en nadat de infiltratie had plaatsgevonden. Op basis van één meting kun je geen vergaande conclusies trekken'', zegt Remco Woertman van Dumea Agro, dat de bodemmeting uitvoerde.

Woertman zag na de bevloeiing 'geen grote uitschieters' in het mineralengehalte. Remco: ''Binnen en buiten het infiltratiegebied dezelfde stijging en daling van minerale stikstoffen. Maar dat kan met de tijd van het jaar te maken hebben, elk seizoen is weer anders. De hoogte van het water in De Berkel bepaalt in hoeverre voedingsstoffen meegenomen worden. We moeten meerdere jaren meten om conclusies te kunnen trekken.''

Beter inzicht in de resultaten

Omdat het afgelopen winter zo nat was, valt het watertekort nog mee, geeft Onur aan. ''Als het volgend jaar droog wordt, kunnen we zien wat de effecten zijn voor Gerrit en Marije. Maar het bodemwater vullen we hiermee aan, dat is hoe dan ook duidelijk. Dit jaar gaan we de monitoring grondiger aanpakken, zodat we beter inzicht krijgen in de resultaten.'' Gerrit: ''Ik merk al wel dat de grond wat langer vochtig blijft, dat is een pluspunt.''

Nadelen van deze proef? ''Die vallen erg mee. We moesten een klein deel van het grasland opnieuw inzaaien, maar de kosten daarvan worden netjes vergoed. Het zou mooi zijn als nog meer agrariërs mee zouden doen aan pilots als deze. Water is natuurlijk wel de eerste levensbehoefte voor een boerenbedrijf.'' Dochter Marije sluit zich daarbij aan. ''Vitens kan het niet alleen, het waterschap kan het niet alleen, wij kunnen het niet alleen. Samen kunnen we iets doen aan het grondwaterpeil in dit gebied.''

Vervolg pilotprojecten met bevloeiing

Waterschap Rijn en IJssel en Vitens willen verder met soortgelijke pilots in de Achterhoek. Onur: ''Momenteel hebben wij proeven lopen bij winningen 't Klooster bij Hengelo (GLD) en bij de winningen Haarlo en Olden Eibergen. Bij positieve resultaten gaan wij op zoek naar mogelijkheden om dit op grotere schaal toe te passen.''

'In droogtegevoelige gebieden in de Achterhoek zijn we met de verschillende gebiedspartners aan het kijken hoe we het watersysteem robuuster en toekomstbestendiger kunnen inrichten, waarbij bevloeiing mogelijk een goed hulpmiddel is. Op termijn hopen wij dit bij meer agrariërs toe te kunnen passen, in een vergelijkbare prettige samenwerking.''