Drinkwatertekort? Stevige vragen, heldere antwoorden

In Nederland hebben we altijd genoeg drinkwater gehad. Maar blijft dit wel zo? Tijdens de recente droge zomers hadden we soms al te weinig water. Dat is zorgelijk. Vitens stelt heel duidelijk: als we deze uitdaging nu niet aanpakken, is er binnen tien jaar niet meer genoeg drinkwater voor iedereen.

De laatste tijd waarschuwden verschillende nieuwsbronnen, zoals RTL Nieuws, Nu.nl, De Telegraaf en WNL Op Zondag, voor grote uitdagingen met het drinkwater in Nederland. Met krantenkoppen als “Dreigende drinkwatercrisis” werd dit benadrukt. Arjen Lubach maakte zelfs een speciale watereditie van De Avondshow. Ze besteedden allemaal aandacht aan het dreigende drinkwatertekort. Want het lijkt misschien vanzelfsprekend dat er altijd water uit de kraan komt, maar dat is het niet.
Zonder duidelijke beslissingen over ons drinkwater komen we in 2030 al in de problemen.

Vitens werkt daarom aan duurzame oplossingen voor de toekomst van ons drinkwater. Maar wij kunnen dit niet alleen. Daarom deed Jelle Hannema, voorzitter van de Raad van Bestuur bij Vitens, opnieuw een oproep aan de landelijke politiek en andere overheden om daadkrachtige keuzes te maken voor de duurzame toekomst van ons drinkwater. 

Aan de hand van vijf stevige vragen en heldere antwoorden kijken we wat er op dit moment aan de hand is met ons drinkwater.

1. Nederland is een echt waterland, hoezo is er dan een drinkwatertekort?

Wereldwijd staat Nederland bekend om zijn water. Het klinkt daarom misschien vreemd, maar toch kan ook ons land een tekort aan drinkwater hebben. Daar zijn drie belangrijke oorzaken voor.

Groeiende vraag

Door de woningbouw en economische ontwikkelingen neemt het watergebruik snel toe. Er komen steeds meer huizen en bedrijven bij in Nederland. Dat vergroot de vraag naar drinkwater. Vitens geeft haar klanten advies en duurzame tips om water te besparen, maar dat volstaat niet om iedereen in de toekomst van voldoende drinkwater te voorzien. Er is meer nodig.

Minder aanbod

Klimaatverandering is van invloed op ons watersysteem. Extreem weer, zoals de hete en droge zomer van 2018 en 2019, zorgt voor enorme pieken in het drinkwaterverbruik. En de huidige vergunningen om grondwater op te pompen zijn daar niet op berekend. Er zijn meer vergunningen nodig.
Bovendien raken waterbronnen steeds vaker vervuild door afvalstoffen en medicijnresten. Hierdoor is niet langer al het water geschikt om drinkwater van te maken. Ook zijn er dan veel duurdere technieken nodig om het water te zuiveren.
Voor een toekomstbestendig drinkwatersysteem onderzoekt Vitens of het mogelijk is om op duurzame wijze drinkwater te maken uit andere bronnen, zoals water uit de rivier de IJssel.

Meer water vasthouden

Nederland voert regenwater en water uit de rivieren al lange tijd heel snel naar zee af. Hierdoor wordt dit kostbare water niet genoeg vast gehouden. Het is essentieel om dat wel te gaan doen. Om op te schuiven naar een duurzamer systeem en water beter en eerder vast te houden. Zo ontstaat er bijvoorbeeld een voorraad voor droge zomers. 

Dit alles leidt tot de noodzaak om nu actie te ondernemen. Zo zorgen we ervoor dat er ook in de toekomst genoeg drinkwater voor iedereen is.

2. Kunnen we het probleem oplossen door water te besparen?

Hier kunnen we duidelijk over zijn: “Nee, helaas niet.” Waterbesparing is belangrijk, maar onvoldoende om aan de extra vraag te voldoen . Er zijn meer oplossingen nodig. 

In Nederland gebruiken we elke dag ongeveer 129 liter drinkwater per persoon. Dat is veel. Om met waterbesparing echt het verschil te maken, zijn er ook grote aanpassingen nodig in onze huizen. Bijvoorbeeld om het toilet niet langer door te spoelen met drinkwater, maar op een andere manier. 

Deze veranderingen kosten veel tijd en geld. Vitens werkt daarom aan verschillende oplossingen zodat we in de toekomst ook over voldoende drinkwater beschikken. We kunnen dit niet alleen. Hiervoor is het noodzakelijk dat alle betrokken partijen nauw samenwerken. En dat overheden besluiten nemen om het leveren van voldoende drinkwater mogelijk te maken.

3. Welke oplossingen zijn er voor het tekort aan drinkwater?

Er is jammer genoeg niet een snelle oplossing voor dit probleem. We hebben verschillende oplossingen nodig voor zowel de korte als lange termijn. Vitens werkt hier dagelijks aan en investeert hier de komende jaren flink in.

Water voor nu en later

Voor de lange termijn willen we onze drinkwaterinfrastructuur - noodzakelijk om het drinkwater op te pompen, maken en leveren - duurzamer en veerkrachtiger maken. Met ‘duurzamer’ bedoelen we dat we de negatieve impact van wateronttrekking op omgeving, natuur en landbouw verminderen. Ook maken we de infrastructuur beter bestand tegen klimaatverandering. Onder meer door drinkwaterleidingen zo aan te leggen dat we drinkwater van een waterrijk gebied naar een gebied met een grote vraag naar drinkwater kunnen verplaatsen. Aan die toekomst plannen werken we samen met landelijke, provinciale en gemeentelijke overheden. En met andere organisaties, zoals de waterschappen en natuurorganisaties.

We onderzoeken innovatieve oplossingen, zoals watervriendelijk bouwen. Samen met bouwers en overheden werken we aan watervriendelijke nieuwbouwwoningen. We vragen onze zakelijke klanten om zuinig te zijn met water tijdens hun productieprocessen. En we streven naar voldoende bronnen om meer drinkwater uit de grond te halen. Tot slot, we kijken ook naar alternatieve bronnen, zoals het water uit de IJssel, voor het maken van veilig en betrouwbaar drinkwater.

Kortom, op verschillende manieren werken we aan een toekomst met voldoende drinkwater voor iedereen. Om de komende jaren voldoende drinkwater te leveren, hebben we meer vergunningen nodig om grondwater op te pompen. Daarom vraagt Vitens aan alle provincies meer vergunningen als overbrugging om op lange termijn de drinkwatervoorziening duurzamer in te richten.

4. Waarom duurt het zo lang om deze oplossingen te realiseren?

Vitens kan niet zomaar zelf beslissen om ergens een nieuwe waterleiding aan te leggen of extra grondwater op te pompen. Het proces voor een vergunning om drinkwater te winnen duurt gemiddeld 10 tot 15 jaar. Dat is een lange tijd, en de uitkomst is vaak onzeker. Het is hierbij belangrijk om zorgvuldig te zijn en samen te werken. Hiervoor is uitgebreid onderzoek nodig en veel overleg met betrokken partijen: van bestuurders tot boeren en bewoners. De oplossingen vragen om geduld, grote investeringen, samenwerking en beslissingen van de overheid.

5. Een paar jaar geleden was er nog helemaal geen drinkwatertekort, wat is er veranderd?

Sinds de droge en hete zomers van 2018 en 2019 is er veel veranderd. Door klimaatverandering hebben we steeds vaker te maken met droge en warme periodes. De voorraden, die we normaliter ’s nachts in onze waterkelders opslaan, raken daardoor sneller op. Daarom vragen we de provincies om toestemming om meer grondwater te kunnen gebruiken om al onze klanten van drinkwater te voorzien.

We zien helaas dat het antwoord van de provincies op onze vraag wordt uitgesteld of vooralsnog helemaal uitblijft. Daarover maken wij ons zorgen, omdat er vaak geen extra tijd meer is. Ook de Inspectie voor de Leefomgeving en Transport constateert dit. Daarom hebben zij onlangs de provincies verzocht om hun verantwoordelijkheid te nemen (de zogenoemde zorgplicht) en de drinkwatervoorziening veilig te stellen; voor de huidige en toekomstige generaties.