Samenwerking in de Achterhoek

Door toenemende droogte staan natuur, landbouw en waterwinning voor drinkwater op steeds meer plekken onder druk. Om de impact van droogte te verminderen, is het van groot belang dat regionale en lokale partners nauw met elkaar samenwerken. In de Achterhoek laten partijen zien hoe je dat het beste doet en welke voordelen dat oplevert.

Voordelen gezamenlijke droogteaanpak:

• Je brengt alle uitdagingen, kansen, belangen en dilemma’s goed in beeld
• Je zorgt voor een breed gedragen visie voor een gezond bodemwatersysteem
• Je vergroot de slagkracht en efficiëntie bij de uitvoering
• Je kunt kennis en ervaringen, maar ook zorgen en vragen snel met elkaar delen
• Je kunt opgaven combineren, zoals de watertransitie, stikstofaanpak en woningbouw

Door zandgrond en het ontbreken van rivieren is de Achterhoek zeer kwetsbaar voor droogte. De extreme droogte in 2018 en de verwachting dat droge periodes vaker zullen voorkomen was voor de provincie Gelderland het signaal om actie te ondernemen. Daarom organiseerde de provincie in 2019 een bijeenkomst voor partijen uit de regio, zoals gemeenten, waterschappen, landbouw- en natuurorganisaties, en Vitens.

Provincie neemt het voortouw bij samenwerking

“Als verantwoordelijke voor de ruimtelijke inrichting, natuur- en waterbeheer en landbouw zagen we het als onze taak om bij de droogteaanpak het voortouw te nemen”, vertelt Natasha Groot-Braaksma, programmaleider van de Droogteaanpak Achterhoek. “Uiteindelijk hebben we allemaal baat bij een gezond bodemwatersysteem. Dat besef vormt het uitgangspunt voor goede samenwerking.

Tips:

• Breng als provincie alle betrokken partijen uit de regio bij elkaar
• Benadruk het belang van een gezond bodemwatersysteem voor iedereen

Kijken naar het totaalplaatje en de lange termijn

Hoewel de urgentie bij alle partijen voelbaar was, ontbrak het aan een breed gedragen visie en plan om het waterbodemsysteem structureel anders in te richten. Groot-Braaksma: “Er waren wel ideeën voor individuele maatregelen en de aanpak op de korte termijn, maar nog niet om het gebied voor de lange termijn klimaatrobuust te maken.”

Wil je ook de grotere opgave oppakken, dan moet je kijken naar het totaalplaatje, vooruit denken, zorgen voor een stapsgewijze aanpak en intensief samenwerken, zegt Groot-Braaksma. “Van bestuurlijk niveau tot in de praktijk. Daarvoor was nog een verdiepingsslag nodig.”

Tip:

• Richt je niet alleen op oplossingen voor de korte termijn, maar kijk naar het totaalplaatje op de lange termijn

Probleem in beeld en vervolgens actie ondernemen

De volgende stap was een uitwerking van het feitenbeeld van het huidige watersysteem in de Achterhoek en het verwachte tekort aan water in de toekomst. “Hieruit kwam onder meer naar voren dat de regio kampt met een structureel grondwatertekort van 100 millimeter. Dat betekent dat we jaarlijks 150 miljoen kuub water moeten vasthouden.”

Tip:

• Breng het probleem goed in kaart en schets toekomstscenario’s

Experimenteren met waterbesparing en water vasthouden

Het feitenbeeld vormde de basis voor het programmaplan ‘Doen, delen, doordénken en doorpakken’, zegt Groot-Braaksma. “Hierbij gaat het erom dat we actie ondernemen en kennis en ervaringen zoveel mogelijk delen. Doordénken gaat over het ontwikkelen van een lange termijnvisie en doorpakken over het opzetten van experimenten.”

Bij de experimenten wordt gezocht naar kansen om water beter vast te houden of efficiënter te gebruiken. Zo kijkt Vitens met woningstichting Wonion en de gemeente Oude IJsselstreek in Silvolde naar de kansen voor waterzuinig wonen, waarbij regenwater en huishoudelijk afvalwater worden hergebruikt.

In Winterswijk werkt het waterschap samen met agrariërs bij het plaatsen van duikerafsluiters en het verondiepen van sloten en beken om water beter vast te houden. Ook wordt onderzoek gedaan naar hoe andere gewasteelt kan zorgen voor minder waterverbruik of het langer vasthouden van water.

Tip:

• Zet in verschillende gebiedsdelen experimenten op met partners

Een goed verhaal vertellen, maar ook luisteren naar zorgen en ideeën

Bij het nemen van maatregelen is het essentieel een goed verhaal te hebben en ondersteuning te bieden, zegt Groot-Braaksma. “Wanneer je een sloot verbreedt of water buffert op land, gaat dat ten koste van een perceel. Dat heeft weer gevolgen voor de bedrijfsvoering en broodwinning van een boer. Datzelfde geldt voor andere gewasteelt.”

Mensen overtuigen is niet altijd makkelijk, erkent Groot-Braaksma. “Vaak gaat het om lange termijn en heb je te maken met veel onzekerheden. Garanties geven kun je niet, hoogstens enige financiële compensatie. Daarom moet je goed uitleggen dat niks doen schadelijker is dan wel ingrijpen en dat slim watergebruik besparingsvoordelen oplevert.”

Tegelijkertijd moet je luisteren naar alle zorgen, twijfels en ideeën. Groot-Braaksma: “Op sommige plekken werken we in gebiedsteams, waarin onder meer agrariërs, bedrijven, jongeren, woningeigenaren en natuur- en cultuurorganisaties zijn vertegenwoordigd. Zij denken mee over oplossingen die wenselijk, haalbaar en betaalbaar zijn.”

Tip:

• Betrek boeren, burgers en andere lokale partijen bij de uitvoering

Regelmatig bijeenkomen zorgt voor een soepel en efficiënt traject

Ook binnen de organisatie van Droogteaanpak Achterhoek wordt volgens Groot-Braaksma nauw samengewerkt. “We komen jaarlijks met alle partijen bijeen op een werkconferentie. Hierbij worden alle ervaringen en de voortgang van experimenten en initiatieven gedeeld en kijken we of we nog de juiste dingen doen.”

Verder vindt er regelmatig overleg plaats aan kleinere tafels, zoals tussen bestuurders en ambtenaren. Groot-Braaksma: “Hierbij bespreken partijen waar ze tegenaan lopen en waar ze elkaar bij kunnen ondersteunen. Alleen door elkaar regelmatig te ontmoeten kunnen we deze transitie zo efficiënt en soepel mogelijk laten verlopen.”

Tips:

• Organiseer regelmatig bijeenkomsten, zowel algemene als in kleine groepen
• Deel zoveel mogelijk kennis en ervaringen met elkaar

De watertransitie biedt ‘meekoppelkansen’ met andere opgaven

Tot slot stipt Groot-Braaksma nog de ‘meekoppelkansen’ aan die de watertransitie met zich meebrengt. “We staan in Nederland voor veel uitdagingen, zoals de stikstof- en woningbouwopgave. Het verduurzamen van de landbouw zorgt niet alleen voor minder impact van droogte, maar ook voor minder stikstofuitstoot. En nieuwbouw biedt de uitgelezen kans voor het ontwikkelen van watervriendelijke woningen.”

Het combineren van deze opgaven is volgens Groot-Braaksma wel uitdagend. “Terwijl we alle puzzels aan het te leggen zijn, moeten we ook nog eens uitzoeken welke stukjes we nodig hebben en hoe we de puzzels onderling kunnen verbinden. Vaak zonder dat we weten hoe het eindplaatje er precies uitziet. Maar dat maakt het ook weer interessant.”

Tip:

• Zoek naar meekoppelkansen en probeer opgaven te verbinden