Is het filteren of ontharden van drinkwater nodig?

Het drinkwater in Nederland is van hoge kwaliteit. Het water uit de kraan voldoet overal aan dezelfde eisen, maar is niet overal precies hetzelfde qua samenstelling. Zo zijn er bijvoorbeeld verschillen in de waterhardheid, de smaak en de kleur. De hardheid kan zorgen voor kalkaanslag op bijvoorbeeld de douchewand en apparatuur als een waterkoker. Voor sommige mensen reden een waterontharder of een -filter te plaatsen. “Voor de gezondheid zeker niet nodig”, aldus Theo Hofman, Senior Adviseur Waterkwaliteit bij Vitens. “Houd in je achterhoofd dat je de waterkwaliteit verandert, maar niet altijd in de goede zin. Het is zelfs risicovoller als je het apparaat niet goed onderhoudt, beheert en geen rekening houdt met de veiligheid.”

Water onderweg bewaken

Vitens bewaakt de waterkwaliteit zelfs al ver voordat het water bij een waterwinput naar boven wordt gehaald. We hebben een dusdanige bewaking in het systeem van water oppompen en onttrekken uit de bodem, dat we ruim van tevoren weten wat eraan komt en wat de kwaliteit van dat water is. Zo kan het zijn dat een bepaalde ondergrondse stroom naar de winputten onderweg is, waarvan we zeggen ‘dat is een stof, die willen we niet in ons water hebben’. In dat geval kan het voorkomen dat een waterwinput wordt gesloten. In andere gevallen wordt er een zuiveringsstap tussen gezet, zoals koolfiltratie. Of het water wordt gemengd met ander water. Theo: “Ons water voldoet in ieder geval altijd aan de wettelijke normen. Meten we een stof, dan is de ervaring dat de waarde altijd veel lager is dan dat die voor de volksgezondheid gevaarlijk zou zijn.”

Geen advies, wel voorlichting

Als drinkwaterbedrijf licht Vitens mensen voor over het gebruik van waterontharders en filters. “Een advies zou betekenen dat wij de wijsheid in pacht hebben. Wat particuliere waterontharders betreft is dat is niet zo. Wel willen we dat klanten met een aantal aspecten rekening houden.” In Nederland zijn alle kwaliteitseisen voor kraanwater vastgelegd in de Drinkwaterwet en het Drinkwaterbesluit. Hierin staan bijvoorbeeld normen over de toegestane concentratie van bepaalde stoffen in het drinkwater, zoals nitraat, koper en lood. Maar er staat ook in hoe vaak het drinkwater moet worden gecontroleerd. “Op het moment dat je een filter of ontharder aanschaft, moet je rekening houden met deze voorschriften. Bewaak en beheer je de waterkwaliteit niet op de juiste manier, dan kan op den duur de waterkwaliteit achteruitgaan. Bijvoorbeeld door bacteriën die op een filter kunnen groeien.

"Vervang of ververs je een filter niet op tijd, dan heeft dat uiteindelijk ook negatieve gevolgen voor de waterkwaliteit."

Individuele en collectieve drinkwaterinstallaties

Bij drinkwaterinstallaties maken we onderscheid tussen collectieve en individuele installaties. Collectieve installaties vind je bijvoorbeeld in bedrijven en appartementencomplexen. “Bij Vitens komen vragen binnen van Vereniging Van Eigenaren (VvE’s) die het water centraal willen ontharden. Om een waterontharder centraal in een appartementencomplex te mogen plaatsen, heb je toestemming nodig van het drinkwaterbedrijf. Daarnaast geven we de klant voorlichting over de risico’s en verantwoordelijkheden die je als VvE in dat geval naar je toe haalt.” Een van die gevolgen is dat er door de ionenwisselaar (het hart van de waterontharder) natrium wordt toegevoegd aan het drinkwater. Mensen met een natriumarm (zoutloos) dieet moeten hier rekening mee houden.

Een ander punt is dat een collectieve installatie de verkoop van een appartement kan belemmeren. Dit komt niet vaak voor, maar is wel belangrijk om te benoemen. Theo: “Als bewoner heb je getekend voor die waterkwaliteit. Is de koper het daar niet mee eens, dan wordt het appartement niet verkocht. Dit is vaak een reden het niet collectief te doen. Schaf je een waterontharder in een collectieve installatie aan, dan moet je bovendien voldoen aan het meetprogramma voor het leveren van water aan derden. Een geaccrediteerd lab moet het water op regelmatige basis onderzoeken op een aantal parameters genoemd in de Drinkwaterregeling. Voor individuele installaties geldt dit niet. Je mag een filter of ontharder plaatsen zonder dat je het water zelf moet controleren. We adviseren om dat wel te doen, omdat je de kwaliteit verandert.”

Controle op risicovolle aansluitingen

Vitens voert regelmatig controle uit op risicovolle aansluitingen. Dit zijn drinkwaterinstallaties waarbij water geleverd wordt aan derden. “Drinkwaterinstallaties kunnen verontreinigingen in het drinkwater van ons leidingnet veroorzaken. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij het wegvallen van de waterleidingdruk door een calamiteit. Als een (terugstroom)beveiliging ontbreekt of niet goed werkt, stroomt verontreinigd water terug het leidingnet in. Hierdoor komt de volksgezondheid in gevaar”, aldus Theo.

Vanuit de wet is Vitens daarom verplicht deze installaties te controleren. Deze verplichting is omschreven in de artikelen 24.1 en 24.2 van de Drinkwaterwet. In Nederland worden alle aansluitingen ingedeeld in een risicoklasse van 1 t/m 5. De risicoklasse 3 wordt om de negen jaar gecontroleerd, klasse 4 om de zes jaar en klasse 5 om de drie jaar. Theo: “We controleren op drie aspecten: beheer, onderhoud en de veiligheid van de drinkwaterinstallatie. Dit doen we, omdat:

1. We als drinkwaterbedrijf de verantwoordelijkheid hebben onze klanten goed voor te lichten.
2. We vanuit de wet moeten we kijken of de drinkwaterinstallatie veilig is voor de gebruikers.
3. We op die manier kunnen controleren of de drinkwaterinstallatie geen drinkwater terug levert aan het openbaar distributienetwerk van Vitens.

De controle vindt niet standaard plaats bij individuele installaties. Theo: “In onze algemene voorwaarden staat dat, indien klanten een toestel plaatsen achter de watermeter, zij dat moeten melden. Niet alle klanten weten dat. Er wordt ook niet op gestuurd of op gehandhaafd. Plaatst een klant een waterontharder en zijn wij daarvan op de hoogte, dan geven wij voorlichting en controleren we of de aansluiting veilig is. In woningen zien we bijvoorbeeld ook steeds vaker dat er achter een drinkwaterinstallatie een zwembad zit. Ook dan voeren we een controle uit.”

Tips van Theo

Het filteren of ontharden van water is volgens de Senior Adviseur Waterkwaliteit dus niet nodig. Minder kalk of een andere smaak van het water kunnen redenen zijn het toch te doen. “Wees je dan bewust van de risico’s die eraan vast zitten”, aldus Theo. Wil je toch een waterontharder of filter aanschaffen? Lees onderstaande tips van Theo dan nog een keer goed door:

• Houd het filter of de ontharder goed schoon.
• Houd je aan de leveranciersvoorschriften.
• Monteer de juiste terugstroombeveiliging in de aansluiting naar het toestel.
• Check goed of de leverancier een door de Nederlandse staat erkende kwaliteitsnorm heeft. Is het toestel niet officieel gekeurd op de afgifte van stoffen, dan kan het maar zo zijn dat het apparaat naar verloop van tijd allerlei stoffen aan het water afgeeft. Schaf dus alleen een product aan met een kwaliteitsverklaring.
• Houd rekening met de voorschriften zoals vermeld in het Drinkwaterbesluit en de Drinkwaterregeling. Daarin staat o.a. dat apparaten, filters e.d. geen stoffen af mogen geven aan het drinkwater. Op het moment dat je iets verandert aan je installatie, moet je voldoen aan de grondslagen van de NEN 1006 (bevat de eisen waaraan een drinkwaterinstallatie moet voldoen als het gaat om volksgezondheid, veiligheid en doelmatigheid).

Over Theo Hofman

Als wij de kraan opendraaien, dan stroomt er heerlijk fris water uit dat we zo kunnen opdrinken. Het smaakt zelfs lekker. Maar zonder dat we het weten, is er een team van specialisten bij Vitens keihard aan het werk om ons water zo lekker, gezond én veilig te houden. Eén van die specialisten is Theo.

Theo is Senior Adviseur Waterkwaliteit en heeft ruim dertig jaar ervaring in de drinkwatersector. Theo is werkzaam in het laboratorium van Vitens. In zijn dagelijks werk beantwoordt hij vragen over de veiligheid van drinkwaterinstallaties en de drinkwaterkwaliteit. Denk aan klanten die melden dat het water witter is, een kleur heeft of ziek/misselijk worden van het water. Zijn taak is zo snel mogelijk te achterhalen wat er aan de hand is en het probleem op te lossen.